CASABLANCA-MOUROVIA (Fra) 

CASABLANCA-MOUROVIA (Kir) 

Kalissa RUGANO 

NDINDA DAWE, NDINDA MWANA 

CASABLANCA-MOUROVIA (Fra) 

CASABLANCA-MOUROVIA (Kir) 

ITEKA YOUTH ORGANIZATION

 

ITEKA YOUTH ORGANIZATION  

AMATEKA NA BENEYO 

UMUCO AMATEKA N'UMURAGE

INTAMENYA NI UMUGAYO

ESE KOKO INTAMENYA NI UMUGAYO? 

UBUNTU BURAGUMA

UMUCO AMATEKA N'UMURAGE 

INTAMENYA NI UMUGAYO 

Urumuri

Abo kwa Nyaburunga

Ntamahoro 

Turi abarundi. 

Barundi twese

Marko warampemukiye 

Gir'Ubuntu 

Itegurwa ry’umuganuro  

ibikorwa vya Ntare Rugamba. 

Itituka ry'intwaro ya cami

  Artiste Omer NZOYISABA 

L’ART ET LA CULTURE AU BURUNDI

 

            GUSHINGA URUGO

Inzego z'intwaro y'umwami igice ca 1

 

 

Inzego z'intwaro y'umwami igice ca 2

 

 

Inzego z'intwaro y'umwami igice ca 3

 

 

IJAMBO RYA P.L. RWAGASORE

 

 

Ikiganiro Nzimurura igice ca mbere

 

 

Ikiganiro Nzimurura igice ca 2

 

 

Ikiganiro Nzimurura igice ca 3

 

 

Ikiganiro Nzimurura igice ca 4

 

 

Ikiganiro Nzimurura igice ca 5

 

 

Ikiganiro Nzimurura igice ca 6

 

 

Ikiganiro Nzimurura igice ca 7

 

 

Ikiganiro Nzimurura igice ca 8

 

 

Ikiganiro Nzimurura igice ca 9

 

 

Ikiganiro Nzimurura igice ca 10

 

 

 

AMAYAGWA , IMICO N’IMIGENZO MU BURUNDI

GUSHINGA URUGO

Gushinga urugo bisigura co kimwe no kwubaka urugo

Ivyo rero Bivugwa ku bantu babiri bemezanya kubana no gufatikanya kubandanya ubuzima bukurikira .

Kugira umuntu ishinge urugo rwiwe haraba intambwe zitari nke kugira umuntu kandi izo ntambwe zishingiye ku karanga hamwe n’imigenzo Uburundi bwari bushingiyeko..

1 KURESHA:

1.1.Umeresha, umuranzi.
Bari abantu babizigirwa n’imiryango ibri uwo ku mukobwa no kumuhungu aho bakora igikorwa co kuranga umukobwa bashingiye ku bwitonzi, ubukerebutsi , Ubuntu , ubupfasoni , umubano mwiza no kuba umntu w’inyankamugayo.

Kwari rero ukugenzura iyo nyifato iri mu miryango yompi

Aho se w’umuhungu bamaze kumugenekereza ahari umugeni vyarashika akahicisha agasaba umucanwa w’itabi canke akahugama imvura akigira nk’uwutahazi , kwari ukuraba uko bakira abashitsi , n’inyifato yabo , baja gushika kw’ijambo nyezina bamaze gushima urugo n’ivyaho.

Bimaze kuja mu buryo, wa muranzi yarashikira bene umwigeme akavuga iryo  yatumwe, mu ntara zimwe zimwe bavuga ko vyabanza kubwigwa nyina w’umukobwa  ahandi naho ngo vyabanza kubwirwa se w’umukobwa , ico twumva n’uko aho hambere n’uko umuhungu  n’umukobwa bazobana batigera babonana Atari ku musi w’ubugeni

2.UGUSABA NO GUKWA UMUGENI

Uwo mugirwa wari unshingiye k’Uwusaba , n’wusabwa

2.1.Ivyo basobora gukwesha

Kera bakwa inka imwe , zibiri bivanye n’amikoro y’umwe umwe

N’umwami yarakwa ariko wewe yakwa inka nyishi co kimwe n’abatware bamwe bamwe bifise

Barashobora gukwa kandi  n’inka bita inka y’icoganda: yaba ari inka ikiri munda , iyo ivutse baca bayishira uwo bayikwereye

Hari n’’ibindi bitari inka bakwesha : nk’umutwa yarakwa impene, amasuka. Imitita y’impuzu( za nyabiti), ubuyeye, imirringa, ibishiga vy’umunyu.

Inkwano rero ntitwoyita nk’ikiguzi c’umukobwa kuko umuntu nta kintu na kimwe kihari comugura ahubwo twovyita ishimwe

2.2.Akamaro k’inkwano

Inkwano Itera iteka umuvyeyi yavyaye , akarera , akaramura

Icerekana ko inkwano zari zifise akamaro kanini n’uko umukobwa avyaye atakowe ntiyigera yegukira uyo mugabo wiwe , n’ikimenyamenya abana b’uyo mugabo atakoye bitwa”inkurankobwa” bagatorana kw aba inarume ntibigera bitirirwwa umuryango w’ibuse.

  • Icerekana ko gukwa aho hambere vyari bikomeye n’uko umukenyezi apfuye atakowe akaba afise abana , baramukwa yaramaze gupfa kugira ab’iwabo b’uyo mugore ntibace batwara abo bana yahavyaye .

3. UMUSI MUKURU W’UBUGENI

Se w’umuhugnu yaratuma umuranzi canke umukosha gutanga isango ry’ubugeni

Kera abageni bagenda ijoro, nki’yo baba baja kure , bagenda kare bakahashika aha mugahwijima k’umugoroba.

Umusi ugeze umukobwa yava ku ruhimbi , se yaba yataramutse akagenda kure eka n’umsi w’ubugeni niko yinyegeza ntiyarorera ibirori vy’ubugeni bw’umukobwa wiwe .

3.1.Kuva ku ruhimbi :

 Iyo umugeni asohotse agiye kubaka bavuga ko avuye ku ruhimbi

Yerekezwa  n’abagenzi biwe , ba inasenge , abasengezana , ba nyinabo  ariko bakiri bato , basazawe .Carazira ko se w’umukobwa amuherekeza .

Umugeni avuye ku ruhimbi ntiyaca mu rundi rugo kiretse urw’umugabo wiwe canke kwa sebukwe , ntiyugama imvura, ntiyahonyora mu mazi , bayashitsemwo baramuheka.

3.2.UGUSIGA UMUGENI

Kwaba ari ukumutekerera impanuro no kumuca amahani hagiyemwo no kumusiga amavuta n;utuntu tumoga neza, ivyo yabikorerwa n’abatamakazi babunyoye bazi vyishi ,nta muntu atarubaka yegera aho hantu  muri ico kiringo .

Iyo umukobwa yamaze kuja kubaka urwiwe hama akagirana ibibazo n’uwo bubakanye vyarashika ko arungikwa iwabo guhanurwa ivo bavyita :

3.3.INKA Y’EREMBO 

N’inka babanza kumusanganiza imbere y’uko yinjira mu rugo azokubaka.Bayimusanza  kw’irembo iyo nka yaba iherekejwe n’igisabo , abadafise inka babaha umwana w’umuhungu , aho ubu Christo buziye barashobora kubaha isanamu  hagaheza kubona gushika ( yabiherezwa na wa muhungu bagiye kubakana )  

 

3.4.Kubombekwa :

ni umugenzo wo gusubira iwabo iyo hari ivyagoranye mu rugo bagasubira kumuca amahani canke kumuha izindi mpanuro .Ivyo vyakunda gushikira abigeme baja kurongorwa bakiri bato canke bafyinishijwe iwabo, canke bafise ububegito

 

3.5.KUGERA IMBAVU N’UGUHUHANA IMBAZI

Ni umugirwa ukorwa aho umusore nyene kurongora hamwe n’umugeni wiwe baja kuburiri baherekejwe umwe umwe n’umusore hamwe n’umwigeme w’iwabo  muri ico gihe umuziro ukaba uzirukanijwe .

Bukeye barafata imibazibazi( Yari amababi y’igiti c’umubazi camota /gutamirana/ kumoga neza  bakayivugutira mu mbaya arizo nzato 2 , rumwe umugabo uwundi umugore bagatanguranwa kuzihuherana umubazi usigaye bakawusukanako , hamwe na hamwe baravuga ngo barabiranye , kandi ngo bakaba bivuye gutinyana muzi ko bataba basanzwe bazinanye .

InceZari impuzu umugeni yaza yambaye bamwe babaherekeje bagenda batahanye bakazishira nyina w’umukobwa  hamwe n’ishuri .Ivyo vyakorwa kugira berekane ko umukobwa yarezwe neza canke ko yatukishije umuryango .

Hari hamwe na hamwe bagemurira umukwe inzoga iyo bayita WAKORA

3.6.UGUHORORA.

Kera umugeni ashitse mu rugo ntiyavuga , ntiyafungura batamuhoroye .Umugabo yaramuhorora akamuha impunzu zindi ziyongera kuzo yaje azanye.

Uwundi yamuhorora yari sebukwe na inabukwe .Batamuhaye ntiyabavugisha  niyo bamuhamagaye ntiyitaba.Aho rero sebukwe yamuha igitungwa  canke ikivi co kurima , inabukwe nawe akamuha nk’ikirezi , umuringa ,,,,

Kurindira impororo kwari ukugira umwigeme ntashike yarekana ururimi rrurerure aho atabayee , kugira ntibamwite insimbarubebe .

 4. IMISI MIKURU YAKURIKIRA UBUGENI

4.1 .Gusohora inkinga.

Inkinga: Ni imisi umugeni n’umugabo wiwe bamara baramye ataco bakora batera ryarenga.Ababanyi , incuti baza kubaramutsa no kubakeza , barya bakanywa bivanye n’uburyo bafise .Ico gihe bavuga ko bagiye KUBAGENESHA.

-Gusohora inkinga: Biravugwa kandi : Ni kurya ab’iwabo n;’umukobwa baza kumuramutsa imbere y’uko bamutwikurura bakaza bamugemuriye .

-Iyo umugeni amaze imisi ibiri canke itatu  ashitse ugwiwe abo kwa sebukwe baramenyesha bamwana , bakazana inzoga , imbuto  n’ifu yo gukoza ivyero , Bavyita Gushora inkinga

4.2 GUKOZA IVYERO:

Nyene kurongora n’umugeni bararika amazi, bagacumba ya fu ivuye iwabo w’umugeni isukiranije n’iyivuye iwabo w’umuhungu , mu gucumba bagakoranira uko ari 2 ku muhimbabweze bagacumibra rimwe bose , ntibarinda kubuhisha haba hariho uwubucumba bugasha, bobo baheza umuziro gusa , nukumenya ko umugeni atarabona  izo mbuto n’iyo fu ivuye iwabo ntiyarya  nta nico yasubira gukora.Abageni nib obo nyene basangira kuri wa mutsima ari 2.

Bahejeje bagaca baja gutera za mbuto inyuma  y’urugo baherekejwe na nyina w’umuhungu n’izindi ncuti za nyene kurongora n’izindi ncuti za wa mugeni nka inasenge, mukuruwe canke mwenewabo aba hafi .

Nyene kurongo atwara umuhoro umugeni agafata isuka , nyina w’umukobwa agatwara ikirende cuzuye amazi yo kuvomera ivyo bazoba bahejeje gutera .Nyene kurongora aratema , umugeni nawe akarima , bagafata isuka bompi bagatera , inabukwe w’umugeni akabavugira bagifise ya suka ati” Murakarima ntimwirime, murarima aho bimera”.

Mugutaha umugeni atahana inkwi akazitahisha mu nzu , nyene kurongora agahitana ihumbi akaja gusobanya iruhande y’igikingi c’irembo , biheze baranywa gatoyi hama bakaba bahawe uburenganzira bwo kuja ku mirimo ya misi yose .

4.3.Gutwikurura

Kuva umugeni arongowe yaguma yitwikiriye gushika  ab’iwabo baze kumutwikurura , niyo amaze kuva muri za nkinga twavuga aguma yitwikiriye gushika bamutwikurure , haravugwa mbere n’amajambo ajanye n’urwo rubanza ..

Se w’umukobwa aritegura agaterereza inzoga, hama hageze akarondera uwo atuma ijambo akazorishikiriza umusi wo gutwikurura dufate : musazawe .

Iyo uwakoye vyishi batamutwikuruje vyishi ngo caba ari igitutsi kuburyo n’abakobwa basigaye mu rugo vyabagora kuronka abagabo .

4.4.Amajambo yo gutwikurura

Inzoga nyen’urugo yaba yaraterereje ziba ziri mu mice 2 :

  • Izigenda gutwikurura
  • Izisigara kugira aterekera abamufashije urubanza : Mu gitereko c’umuryango ashimira abamufashije urubanza.

Abaja gutwikurura bakagema imibindi ku mutwe bashitse bakakirwa bagahabwa icicaro c’’iteka , muri ico gihe umugeni aba acitwikiriye hama musazawe niwe aca amufukura ku mutwe akaba atwikururwewe.Umugeni n’umugabo baherekejwe n’ivyabona vyabo batangura gusoma , ivyo biteze baratereka , bakavyina bongera batamba .Nyen’urugo ariwe se wuwarongoye agaca aha ijambo uwaserukiye se w’umugeni .

 4.5. Ukuramukanya k’umugeni iwabo

Iyo umwigeme abamaze kubaka ugwiwe , mu kuja kuramukanya iwabo ubwa mbere baratwara inzoga kandi zitari zike , iyo ataravyara ntaca mw’irembo , wewe aca mu canzo akareka abo bazananye abagaca mw’irembo bagahurira mu rwinjiriro rw’inzu.

Se w’umukobwa aba afise urwato rurimwo imiti n’ibibabi vy’imigumya n’imimanda akamumijira, bakagerana ingasiro mu ruhanga , se akavuga ati : ‘Ese kwibonera bana , “umukobwa nawe ati : Ese kwibonera abavyeyi”.

Umukwe aherekeje umugore ajanye ubugeni iwabo ajana n’uwumuvugira ijambo  ritumwe na se w’umuhungu , hari igihe na se w’umuhungu amwiherekereza akaryivugira.

 

Kugira tumenye impamvu zituma umukobwa iagiye kuramukanya iwabo adataca mw’irembo tubisanga munsiguro y’aka kavyino ko guhoza umwana

“ Hora se katihabwa  hora katabona bose.

Kera naca  mu canzo icanzo gica umugongo

Nonce nca mwirembo rimwe ricamwo abavyeyi.

Ariko iyo bishitse ntavyare haciye imyaka myishi baragerereza nk’igihe kitari gito akaruhira guca mw’irembo amajambo agasekera impande zose ,

Se w’umukobwa agaheza akamugabira INTAMA NYA MWERO  hari aho iyo ntama itangwa na musaza w’umugeni .Kenshi na kenshi umugeni n’umugabo wiwe bagabana  iyo nyana iyo  yakoye inka .

Mugusozera murabona ko tutashizemwo uko amajambo avugwa muri izo ntambuko z’ugushinga urugo kuko beshi twama twatashe imanza tukumva uko amajambo avugwa ariko muri iyi nyandiko twashatse gusangiza urunganwe bimwe na bimwe bivugwa muri ayo majambo meza ariko tudatahura ico asigura n’ikibanza cayo mu Burundi bwacu .

 

Par Nzoyisaba Omer

Artiste /sociologue et entrepreneur culturel

-Igitabu cifashishijwe mukwandika :-Lydwine NYAMUSHIGWA,…Iwacu i Burundi : IJAMBO MU NTAMBWE Z’UBUZIMA BW’UMURUNDI.

-ibiganiro n’abakurambere

 

  Dr Alphonse RUGAMBARARA,
  Rohero,
  BUJUMBURA, 
  BURUNDI

 Email: Cette adresse e-mail est protégée contre les robots spammeurs. Vous devez activer le JavaScript pour la visualiser.
 Website: www.itorero.org

 

 

Mission et Objectifs

C’est une lutte avant tout contre soi-même, pour se reconstruire d’abord, reconstruire les autres, nos Nations et l’AFRIQUE par le Nationalisme, le Panafricanisme et la philosophie de l’UBUNTU

 « L’humiliation du continent africain ne réside pas uniquement dans la violence à laquelle l’Occident nous a habitués. Elle réside également dans notre refus de comprendre ce qui nous arrive » (Aminata TRAORE).